ԼՈԳՈՊԵԴԻԱ

Լոգոպեդիա — խոսքի խախտումների, դրանց կանխարգելման, հատուկ ուսուցման ու դաստիարակության միջոցներով հայտնաբերման և վերացման հատուկ մանկավարժական գիտություն է եղանակների մասին: Հանդիսանում է հատուկ մանկավարժության բաժիններից մեկը: Լոգոպեդիան ուսումնասիրում է խոսքի գործունեության խանգարումների պատճառները, մեխանիզմները, ախտանիշները, ընթացքը, կառուցվածքը, ուղղիչ ազդեցության համակարգը: Լոգոպեդիայի առարկան, որպես գիտություն, խոսքի խանգարումներ ու խոսքի գործունեության խանգարվածություններ ունեցող անձանց ուսուցման և դաստիարակության գործընթաց է: Ուսումնասիրության առարկան խոսքի խանգարմամբ տառապող անձ է (անհատ):

«Լոգոպեդիա» տերմինը գալիս է հունական արմատներից՝ «լոգոս» (բառ) ու «պայդեո (դաստիարակում եմ, սովորեցնում եմ)», և թարգմանության մեջ նշանակում է «ճիշտ խոսքի դաստիարակում»: Խոսքի խանգարումներն ուսումնասիրում են ֆիզիոլոգները, նյարդաբանաբանները, հոգեբանները, լեզվաբանները և այլն: Ընդ որում, յուրաքանչյուր ոք դրանք դիտարկում է որոշակի տեսանկյունից՝ իր գիտության նպատակներին, խնդիրներին ու միջոցներին համապատասխան։ Լոգոպեդիան ուսումնասիրում է խոսքի խանգարումները կանխարգելման ու հաղթահարման դիրքերից հատուկ կազմակերպված ուսուցման և դաստիարակության միջոցներով, ուստի այն վերաբերվում է հատուկ մանկավարժությանը:

Խոսքի խախտումների ուղղման առաջին փորձերը նկարագրված են XVII դարի սուրդոմանկավարժության վերաբերյալ աշխատություններում (խոսքի թերությունները պահպանված լսողության ժամանակ չեին առանձնացվում որպես հատուկ խնդիր): Որպես ինքնուրույն գիտական ոլորտ լոգոպեդիան ձևավորվել է XIX դարի երկրորդ կեսին: Մինչև XX դարի 30-ական թվականները լոգոպեդիայում գերակշռում էր խոսքային խախտումների մասին որպես խոսքի շարժիչ մկանների դեֆեկտների պարզեցված պատկերացումը. խոսքի թերությունների քննարկումը հիմնականում ընթացել է արտիկուլացման շարժողական դժվարությունների հաղթահարման սիմպտոմատիկ հնարքների մշակման հունով: Այդ հարցերը, շնչառական համակարգի ուղղման խնդրի հետ մեկտեղ, կազմում էին լոգոպեդիայի հիմնական բովանդակությունը։ Գործնական ուղղիչ միջոցառումներն ունեցել են առավելապես բժշկական ուղղվածություն։ Խոսքի գործունեության բնույթի վերաբերյալ գիտական պատկերացումների ընդլայնմամբ և խորացմամբ արմատապես փոխվել է լոգոպեդիայի ուղղությունը — առաջին պլան է մղվել մանկավարժական բովանդակությունը: Ժամանակակից լոգոպեդիան, հենվելով դեֆեկտոլոգիայի ընդհանուր սկզբունքների վրա, ինչպես նաև փոխազդելով այլ գիտությունների (հոգեբանություն, ֆիզիոլոգիա, լեզվաբանություն) հետ, խոսքը դիտարկում է որպես համակարգային բազմաֆունկցիոնալ կրթություն, որը ազդում է հոգեկան զարգացման վրա: Ժամանակակից լոգոպեդիայի կառուցվածքը նախադպրոցական, դպրոցական լոգոպեդիա ու մեծահասակների լոգոպեդիա է: Լոգոպեդիայի հիմնական նպատակն է մշակել խոսքի խանգարումներ ունեցող անձանց ուսուցման, դաստիարակության ու վերադաստիարակման, ինչպես նաև խոսքի խանգարումների կանխարգելման գիտականորեն հիմնավորված համակարգ: Լոգոպեդիայի նշված խնդիրների մեջ որոշվում է ինչպես տեսական, այնպես էլ նրա գործնական ուղղվածությունը։ Նրա տեսական ասպեկտը խոսքի խանգարումների ուսումնասիրությունն է և դրանց կանխարգելման, հայտնաբերման ու հաղթահարման գիտականորեն հիմնավորված մեթոդների մշակումը: Գործնական ասպեկտը — խոսքի խանգարումների կանխարգելում, բացահայտում ու վերացում: Լոգոպեդիայի տեսական և գործնական խնդիրները սերտորեն կապված են։

Լոգոպեդական ազդեցության հիմնական ուղղությունը՝ խոսքի զարգացումն է, դրա խախտումների ուղղումը ու կանխարգելումը: Լոգոպեդական աշխատանքի ընթացքում նախատեսվում է զգայական գործառույթների զարգացում՝ մոտորիկայի հմտությունների զարգացում, հատկապես խոսքի մոտորիկայի զարգացում; ճանաչողական գործունեության, առաջին հերթին մտածողության, հիշողության գործընթացների, ուշադրության զարգացումը; երեխայի անձի ձևավորումը միաժամանակյա կարգավորմամբ, ինչպես նաև սոցիալական հարաբերությունների ուղղմամբ; ազդեցությունը սոցիալական միջավայրի վրա: Լոգոպեդական ազդեցությունը պետք է ուղղված լինի ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին գործոններին, որոնք պայմանավորում են խոսքի խախտումները: Այն բարդ մանկավարժական գործընթաց է, որն ուղղված է նախևառաջ խոսքի գործունեության խախտումների ուղղմանը ու փոխհատուցմանը: Լոգոպեդական գործընթացի կազմակերպումը թույլ է տալիս վերացնել կամ մեղմել ինչպես խոսքի, այնպես էլ հոգեբանական խախտումները՝ նպաստելով մանկավարժական ազդեցության գլխավոր նպատակին՝ մարդու դաստիարակությանը։

Լոգոպեդական խախտումներ
Լոգոպեդական հետազոտություն
Լոգոպեդական ուղղում