ԴԻԵՏՈԼՈԳԻԱ-ՆՈՒՏՐԻՑԻՈԼՈԳԻԱ

«Առողջությունը շատ ավելի կախված է
մեր սովորություններից և սննդից,
քան բժշկական արվեստից»

Դ. Լեբբոկ

Ինչպես հայտնի է, վերջին տարիներին աճում է բնակչության հիվանդացությունը, նրա հաշմանդամությունը, իսկ կյանքի տևողությունը նվազում է։ Բնակչության սնուցման կառուցվածքը էական փոփոխությունների է ենթարկվում դեպի դիետայի հիմնական բաղադրիչների անհավասարակշռության խորացմանը: Բնակչության սննդային կարգավիճակի կարևորագույն խախտումներ են համարվում կենդանիների ճարպերի ավելցուկային սպառումը, մի կողմից, և պոլիչհագեցած ճարպաթթուների, լիարժեք (կենդանիների) սպիտակուցների, վիտամինների (ասկորբինաթթու (C), տիամին (B1), ռիբոֆլավին (B2), ֆոլաթթու, ռետինոլ (A) ու բետա կարոտին, տոպոֆերոլ (E) և այլն), մակրոտարրերի (կալցիում), միկրոտարրերի (սելեն, յոդ, ֆտոր, ցինկ, երկաթ) և սնունդային մանրաթելերի դեֆիցիտը, մյուս կողմից: Առավել ևս, որ էկոլոգիապես անբարենպաստ պայմաններում ապրող բնակչության մոտ միկրոնուտրիենտների պահանջարկը զգալիորեն բարձր է։ Այսօր նրանց պակասը հայտնաբերվում է ոչ միայն սեզոնայնությամբ, այլև գրեթե տարին, հատկապես բնակչության 80-90%-ի մոտ վիտամին C-ն (անկախ եկամուտների մակարդակից), B խմբի, երկաթի, կալցիումի, ինչը հանգեցնում է երեխաների զարգացման խանգարումների, աշխատունակության նվազման, ինֆեկցիաների նկատմամբ կայունության; շրջանների մեծ մասում նկատվում է բազմավիտամինային դեֆիցիտ։ Միևնույն ժամանակ, չափահաս բնակչության մոտ 55 տոկոսը տառապում է ճարպակալմամբ և միաժամանակ պոլիհագեցած ճարպաթթուների դեֆիցիտ է զգում: Առաջացող սննդային կառուցվածքը զգալի հարված է հասցնում, հիմնականում, օրգանիզմի պաշտպանական համակարգերին, ճնշելով ոչ սպեցիֆիկ դիմադրության ռեակցիաները, ստեղծելով և դրանով իսկ պայմանավորելով բազմաթիվ քրոնիկական հիվանդությունների զարգացման ռիսկի գործոնների ձևավորումը: Տարբեր երկրների գիտնականների եզրակացությունները միանշանակ ասում են, որ ժամանակակից «քաղաքակիրթ» սնունդը ինքնին չի կարող մարդուն ապահովել անհրաժեշտ բոլոր սննդամթերքի նյութերով, իսկ դա անելու փորձը սննդի ծավալի ավելացման հաշվին ոչ մի բան չի բերում, բացի ճարպային և ածխաջրածին նյութափոխանակության խանգարումներից – գիրություն, շաքարախտ, աթերոսկլերոզ, զարկերակային հիպերտոնիա և շատ այլ հիվանդություններ: Դրա հետ մեկտեղ, վաղուց հայտնի է, որ լիարժեք առողջ դիետան զգալիորեն նվազեցնում է հիվանդությունների մեծամասնության առաջացման վտանգը ու կարող է երկար տարիներ պահպանել հրաշալի առողջություն:

Դիետոլոգիան բժշկության կիրառական բաժինն է, որը զբաղվում է խմբակային սննդի կազմակերպմամբ, այդ թվում՝ հիվանդ մարդու: Դիետոլոգիան ուղղված է սննդի ռացիոնալացմանը և անհատականացմանը, բայց առաջին հերթին՝ սննդի անվտանգության ապահովմանը: Պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ սննդի անհատականացումը իրականացվում է «դիետաները»՝ խիստ կազմակերպված սննդի համակարգերի միջոցով, դիետոլոգիան և ստացել է իր անունը:

Նուտրիցիոլոգիա (անգլերեն՝ nutrition — սնունդ) —գիտություն սննդի մասին, որը ներառում է սննդի մեջ պարունակվող սննդամթերքի և բաղադրիչների ուսումնասիրությունը: Դիետոլոգիա-նուտրիցիոլոգիայի նպատակը ու խնդիրները՝ ուսումնասիրել սննդի ազդեցության օրենքները ու սպառման գործընթացը մարդու առողջության վրա; սննդի ընդունման կանոնները, սննդի փոխազդեցության օրենքները և դրա ազդեցությունը օրգանիզմի վրա; գտնել սննդի հեշտ յուրացման, վերամշակման, ուտիլիզացիայի և օրգանիզմից հեռացման ուղիները; ինչպես նաև ուսումնասիրել մարդու սնունդի ընտրության դրդապատճառները և նրա առողջության վրա ազդեցության մեխանիզմները; սննդի օրաբաժնի օպտիմալացումը մինոր սննդամթերքի ու կենսաբանորեն ակտիվ բաղադրիչների միջոցով: Գիտնականներն արդեն միահամուռ ընդունել են, որ սնունդը XXI դարում իրենից կներկայացնի բնական մթերքի սովորական, ավանդական օգտագործում գումարած կենսաակտիվ սննդային հավելումները:

Դիետոլոգիա
Նուտրիցիոլոգիա