ՀՈԳԵԲԱՆՈւԹՅՈւՆ

Հոգեբանություն (հին հունարեն՝ λυχή — «հոգի», λόγος — «ուսմունք»), գիտություն, որն ուսումնասիրում է մարդու և մարդկանց խմբերի հոգեկան գործունեության առաջացման, զարգացման և գործունեության օրինաչափությունները։ Ներառում է հիմնարար հոգեբանություն, որը բացահայտում է հոգեկան գործունեության փաստերը, մեխանիզմները ու օրենքները. կիրառական հոգեբանությունը, որն ուսումնասիրում է հիմնարար հոգեբանության տվյալների հիման վրա, բնական պայմաններում հոգեկան երևույթները. գործնական հոգեբանություն, որը զբաղվում է պրակտիկայում հոգեբանական գիտելիքների կիրառմամբ: Հոգեբանությունը սերտորեն կապված է բժշկական ու կենսաբանական գիտությունների հետ: Այդ գիտությունների ձեռքբերումների օգտագործումը հոգեբանությունում հիմնված է այն փաստի հիման վրա, որ հոգեկան երևույթների ու հոգեկան գործընթացների մեծ մասը ֆիզիոլոգիապես պայմանավորված: Հայտնի են հոգեկանի ու սոմատիկի միմյանց վրա փոխադարձ ազդեցության փաստերը: Հոգեկան վիճակը ազդում է ֆիզիոլոգիականի վրա: Հոգեկանի առանձնահատկությունները կարող են նպաստել որոշակի հիվանդությունների զարգացմանը: Հետադարձ կապն այն է, որ քրոնիկ հիվանդությունները ազդում են հոգեկան վիճակի վրա: Հոգեբանությունը ակտիվորեն համագործակցում է մեծ թվով գիտության ու գիտական գիտելիքների ճյուղերի հետ: Այս փոխգործակցությունը, առաջին հերթին, դրսևորվում է գիտական գիտելիքների հարակից, կիրառական ճյուղեր հանդիսացող հոգեբանության ճյուղերի ստեղծման մեջ, որոնք հետազոտում են օբյեկտիվ իրականության օրինաչափությունները հոգեբանության առարկայի տեսանկյունից: Օրինակ, հոգեբանության կապը հոգեբուժության հետ արտահայտվում է այնպիսի ոլորտների գոյության մեջ, ինչպիսիք են կլինիկական հոգեբանությունը, հոգեսոմատիկան, աննորմալ զարգացման հոգեբանությունը; գենետիկայի հետ կապը արտահայտվում է հոգոգենետիկայի ստեղծման մեջ; դեֆեկտոլոգիայի հետ՝ հատուկ հոգեբանության գոյության մեջ; լեզվաբանությունը, համագործակցելով հոգեբանության հետ, ծնում է հոգոլինգվիստիկա:

Հոգեթերապիա (հին հունարեն՝ «հոգի», «ոգի» + θεραπεία — «բուժում», «առողջացում», «դեղամիջոց»)՝ հոգեկանի վրա և մարդու օրգանիզմի վրա հոգեկանի միջոցով բուժական ազդեցության համակարգ։ Հաճախ սահմանվում է որպես գործունեություն, որն ուղղված է մարդու ազատմանը տարբեր խնդիրներից (զգացմունքային, անձնական, սոցիալական և այլն): Իրականացվում է որպես կանոն մասնագետ-հոգեթերապևտի կողմից հիվանդի հետ խորը անձնական շփման հաստատման միջոցով (հաճախ զրույցների և քննարկումների միջոցով), ինչպես նաև տարբեր ճանաչողական, վարքագծային, դեղորայքային և այլ մեթոդների կիրառմամբ: Սակայն, նման սահմանումը ամբողջական չէ: Պետք է տարբերել հոգեթերապիայի հասկացությունը ինչպես հոգեբուժությունից, այնպես էլ հոգեբանությունից։
Առաջին անգամ «հոգեթերապիա» տերմինը մտցվել է 19-րդ դարի վերջին անգլիացի բժիշկ Դենիել Հակ Տյուկի կողմից (անգլերեն՝ — Tuke, Daniel Hack): Նրա 18872 թվականին հրատարակված «Մտքի ազդեցությունը մարմնի վրա» գրքում (անգլերեն՝ «Illustrations of the Influence of the Mind upon the Body») գլուխներից մեկը կոչվում է «Հոգեթերապիա» (անգլերեն՝ «Psychotherapeutics»): Այս բառով կոչվում էր այն թերապևտիկ գործողությունը, որը հիվանդի ոգին կարող էր ունենալ հիվանդի մարմնի նկատմամբ՝ շնորհիվ բժշկի ազդեցության:
Գոյություն ունեն հոգեթերապիայի տարբեր սահմանումներ։ Օրինակ, հոգեթերապիան հիվանդի վրա բուժական ազդեցության համակարգ է, որը միջնորդավորված է հոգեկան ոլորտի միջոցով։ Ընդհանուր առմամբ, հոգեթերապիան կարելի է հասկանալ որպես հոգեբանական միջամտություն, որն ուղղված է զգացմունքային, վարքագծային ու միջանձնային խնդիրների լուծմանը և կյանքի որակի բարձրացմանը: Ներկայումս առավել տարածված է Բ. Դ. Կարվասարսկու սահմանումը, որտեղ հոգեթերապիան ընկալվում է որպես հոգեկան ազդեցության համակարգ հոգեկանի վրա տարբեր տեխնիկաների օգնությամբ, և դրա միջոցով և ամբողջ մարմնի, դեզադապտացիայի բուժման կամ կանխարգելման, առողջության զարգացման կամ այլ ձևակերպված նպատակներին հասնելու համար: Ելնելով այդ սահմանումից՝ կարելի է ասել, որ հոգեթերապիան բուժող ազդեցություն է ունենում ոչ միայն մարդու հոգեկանի, այլև նրա ֆիզիկական վիճակի վրա։
Հոգեթերապևտիկ իրավիճակը սկսում է ձևավորվել այն բանի արդյունքում, որ մեկը՝ հիվանդը (հաճախորդը), գալիս է ինչ-որ բանով օգնելու խնդրանքով կամ բուժվելու է ինչ-որ բանից, իսկ մյուսը՝ հոգեթերապևտը, հայտնում է օգնություն ցուցաբերելու կամ բուժելու իր հնարավորությունը։ Դուք գալիս եք հոգեթերապևտին (հոգեբանին) հարցմամբ, որն առավել հաճախ արտահայտված է լինում փոխհարաբերությունների բարդության գանգատի տեսքով, նախանշված նպատակին հասնելու անհնարինության, որևէ գործողության կամ գործունեության իրականացման հետ կապված դժվարությունների կամ, անմիջականորեն, ախտանիշի (ախտանշանների) և վատ ինքնազգացողության վերաբերյալ գանգատի տեսքով։ Եթե Դուք որեւէ դժվարություն ունեք կյանքի իրավիճակների լուծման հարցում, կամ չեք կարողանում հասկանալ մտերիմների հետ փոխհարաբերությունների դժվարությունները կամ աշխատավայրում խնդիրներ ունեք, կամ ձեզ տանջում են որևէ ախտանիշ, նևրոտիկ կամ սոմատիկ, դուք տառապում եք անքնությունից, կամ չեք կարող հաղթահարել դեպրեսիան, կամ եթե դուք չարաշահում եք ալկոհոլը կամ չափից շատ եք ուտում, կամ մշտապես ցավեր եք զգում սրտի կամ ստամոքսի շրջանում, բայց բժիշկները չեն գտնում պաթոլոգիա (կամ նույնիսկ, եթե, բայց դուք գիտեք, թե ինտուիտիվ զգում են, որ նրանք պետք է անել ոլորտում հոգեբանության, Դուք կարող եք դիմել օգնության համար հոգեթերապևտին կամ հոգեբանին:

Հիվանդի հոգեկան վիճակի հետազոտություն
Հոգեթերապիա